130 MİLYON IŞIK YILI UZAKTAN GELEN HABERCİ...

130 MİLYON IŞIK YILI UZAKTAN GELEN HABERCİ

Hala gözlerimize ve kulaklarımıza inanamıyoruz!!!

Gök bilimde büyük buluş:   Yıldız çarpışmasında yer çekimsel dalgalar tespit edildi.

Bilim insanları için bu keşif bir ilk…

Nötron yıldızları 130 milyon yıl önce daha dinozorlar dünyada dolaşırken çarpışmıştı. Çarpışmanın sonucu oluşan yer çekimsel dalgalar ise 130 milyon yıl boyunca uzayda yol aldılar ve nihayet 17 Ağustos 2017’de dünyamıza ulaşabildiler.

Işık saniyede 300 000 km yol alır. Yani aydan yansıyan ışığın dünyamıza ulaşması 1 saniye kadar sürer.  Güneş ise bize o kadar uzaktır ki ışığının Dünyamıza gelebilmesi için 8 dakika gereklidir. 

Yani her Güneşe baktığımızda güneşin 8 dakika önceki halini görürüz. Bize en yakın yıldız yaklaşık 4 ışık yılı uzaklıktadır. Bize en yakın galaksi olan Andromeda ise bize 2 milyon ışık yılı uzaklıktadır. Yani ışık hızı ile bize en yakın galaksiye yolculuk yapmak istesek bu yolculuğumuz 2 milyon yıl sürerdi. Ya da başka bir deyişle Andromedaya her baktığımızda oranın 2 milyon yıl önceki halini görürüz.  Aslında gökyüzüne bakmak hep geçmişe bakmak demektir.

 Işık hızı ile ilgili bu bilgileri gözden geçirdikten sonra asıl konumuza; yıldızlarımızın çarpışmasına dönelim. Bu çarpışma Andromedanın 65 katı uzaklıkta bir yerde oldu. Kozmik ölçüler açısından o kadar da uzak bir mesafe değil aslında.

Yer çekimsel dalgalar birbiri ile çarpışan kara delikler, yıldız çekirdeklerinin çökmesi gibi evrendeki şiddetli olaylar nedeni ile uzay zamanın dokusunda görülen kıpırtılar anlamına geliyor. Uzaydaki bu dalgalar araştırılarak Büyük Patlamanın ve geçmişin izleri aranıyor.

Albert Einstein’ın 1915’de ortaya attığı ünlü izafiyet teorisinin odağındaki yer çekimsel dalgalar ve ortaya çıkardığı ışık, dedektörler aracılığı ile ilk kez doğrudan algılanabildi. Eınstein bir kez daha haklı çıktı yani.

 Ünlü Fizikçi Stephen Hawking yaptığı açıklamada, evrene’’ farklı bir gözlemci pencereden’’ bakmanın öngörülemez sürprizlere gebe olabileceğini söyledi.

Hawking, ‘’ Daha hala gözlerimize, daha doğrusu kulaklarımıza inanamıyoruz çünkü yerçekimsel dalgaların sesine uyandık’’ dedi.

Merak edenler https://www.youtube.com/watch?v=j-7L0ZpBaL8   adresinden 130 milyon yıl önce çarpışan yıldızların sesini duyabilir.

Büyük buluşun odağındaki dalgalar, ABD merkezli LİGO Laboratuarı ile İtalya’daki Virgo adı verilen dedektörler aracılığı ile 17 ağustosta ölçümlendi.

Kaliforniya eyaletindeki LİGO Laboratuarı başkanı David Reitze ‘’ Bu hepimizin beklediği andı ‘’ dedi.

LİGO laboratuarındaki ölçüm yapmaya yarayan tünel 4 km uzunluğu ile bir rekor sahibi.

LİGO’nun dedektörü evrendeki kozmik sarsıntı ve çarpışmalardan oluşan yerçekimsel küçük dalgaları tespit etmesi amacıyla ABD’nin Louisiana eyaletindeki boş ormanlık bölge Livington’a yerleştirilmişti.

İki yıl önce güncellenerek geliştirilen bu dedektör dört kez kara deliklerin çarpışmasını algıladı.

Kara deliklerden sonra evrende bilinen en yoğun cisimler nötron yıldızlarıdır.  Bu yıldızlar 30 km’den yani ortalama bir şehirden büyük olmasa da kütleleri Güneşten yaklaşık yüzde 20 daha fazla. Yani bu gökcisminden bir çay kaşığı miktarı milyarlarca tonluk ağırlığa, bir Everest dağı kadar kütleye karşılık geliyor.

Eğer iki nötron yıldızı çarpışırsa uzaya nötron yığınları yayılıyor ve hızlı nötron yakalama süreci verilen işleyiş sonucu altın gibi ağır elementler ortaya çıkabiliyor. 

Big Bang ile sadece Hidrojen ve Helyum oluşmuştu. Atom numarası 26 ya kadar olan elementler yani demire kadar olan elementler yıldızların kalbinde füzyonla oluşuyor. Daha ağır elementler ise süpernova patlamaları ile oluşur.  Demirden daha ağır elementleri üreten Süpernova patlamaları bile altın, gümüş, platin gibi ağır metalleri üretmede yeterli değildir.

Bu çarpışma ile yani nötron yıldızlarının çarpışması ile altın, gümüş, platin, uranyum gibi ağır elementlerin oluşumu gözlendi. Bu çarpışma ile 500 dünya ağırlığında altının etrafa saçıldığı düşünülüyor.  Bu olayın şimdilik altın piyasasını etkilemesi öngörülmüyor:)

Uzay bilimciler böylece altın ve platin gibi ağır kimyasal elementlerin nötron yıldızlarının bu şekilde çarpışarak birleşmeleri sonucu evrene yayılabildiğini de ortaya çıkardı. Elinizdeki gümüş yüzüğe iyi bakın, o da geçmişte böyle bir patlama sonucu oluşmuştu.

KAYNAKÇA

·         BBC Türkçe

·         16 Ekim 2017 tarihinde açıklanan LIGO ve VIRGO tarafından iki nötron yıldızının çarpışması gözlemlendi haberi üzerine Prof. Dr. Erkcan Özcan ve Prof. Dr. İbrahim Semiz'in görüşleri ve bilgilendirmeleri.

Betül KARATEPE

Kimya Öğretmeni